KUASS

KUASS De Dictionnaire de la civilisation phénicienne et punique (Brepols, Leuven) noemt Kuass een Punisch ambachtelijk handelskantoor aan de monding van de Oued Gharifa aan de Atlantische kust van Marokko (blz 249) op 28 kilometer ten zuiden van de kaap Spartel. Kouass is een vissersplaats annex garumplek. Het werd ook een belangrijke pottenbakkersplaats in de 6e en 5e eeuw v.C, doordat er Puniërs uit de Baetisvallei kwamen wonen om een groter stedelijk centrum in het binnenland van de nodige keramiek te voorzien. Als hiermee Dchar Jedid (Zili) wordt bedoeld, dan heeft die plaats ook al vroege Punische bezoekers. Ponsich en Tarradell lokaliseren de plaats ook al als visverwerkingspunt en wijzen ook op het latere Romeinse aquaduct, waaraan de plaats zijn naam dankt. Naast de garum zijn er ook zoutsiederijen alsmede visresten (baleinen, tonijn). M.Ponsich verricht in 1966-1968 een opgraving te Kouass en publiceert daarover in BAM 7 (1967): “Kouass, port antique et carrefour des voies de la Tingitane.” Bij de monding van de Oued Garifa vinden we zoutwinning, garum en een murex heuvel. Missen we dus nog de pottenbakkerij, maar die ligt een stukje landinwaarts. Het boek Revisando Kuass (Asilah, Marruecos) brengt uitstekend de grote hoeveelheid keramiek in beeld. Te Kuass komen we 21 types Fenicisch-Punische amforen tegen afkomstig van de straat van Gibraltar t/m Rachgoun. Punische en Mauretaanse amforen van dezelfde soort vinden we ook te Sidi-Driss en Bouhout in Marokko. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Boek 316:REVISANDO KUASS (ASILAH, MARRUECOS) Talleres ceramicos en un enclave fenicio, punico y mauritano. Mohamed Kbiri Alaoui, conservador del parque arqueologico de Chellah y de los Oudaïas. Sagvntvm, papeles del laboratorio de arqueologia de Valencia, extra – 7. Vniversitat de Valencia, 2007.

KUASS The Dictionnaire de la civilization phénicienne et punique (Brepols, Leuven) Kuass calls it an artisan Punic trading post at the mouth of the Oued Gharifa on the Atlantic coast of Morocco (page 249) located 28 kilometers south of the Cape Spartel. Kouass is a fishing village-cum garumspot. It was also an important pottery place in the 6th and 5th century BC, because there were living Punics from the Baetisvalley to provide a larger urban center in the interior of the necessary ceramics. If this is Dchar Jedid (Zili) is meant, then the place already had early Punic visitors. Ponsich and Tarradell locate the place also as fish processing point and also point to the later Roman aqueduct of which the place takes its name. Besides the garum there are also salt-winning spots and fish remains (ribs, tuna). M.Ponsich conducted in 1966-1968 an excavation to Kouass and publishes about it in1967: "Kouass, port antique et carrefour des voies de la Tingitane." At the mouth of the Oued Garifa we find salt, garum and a murex hill. So we still miss the pottery, but it is a bit inland. The book Revisando Kuass (Asilah, Marruecos) brings an excellent large quantity of pottery displayed. In Kuass we find 21 types of Phoenician-Punic amphorae coming from the Strait of Gibraltar to Rachgoun. Punic and Mauritanian amphoras of the same kind we find in Sidi-Driss and Bouhout in Morocco. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Book: REVISANDO KUASS (ASILAH, MARRUECOS) Talleres ceramicos and un enclave fenicio, Punico y mauritano. Kbiri Mohamed Alaoui, conservador del parque arqueologico the Chellah y de los Oudaias. Sagvntvm, papeles del laboratorio the arqueologia Valencia, extra - 7. Vniversitat de Valencia, 2007.

KAAP SPARTEL

KAAP SPARTEL

Het heeft eigenlijk niets van een echte kaap. Het is meer een samenstel van flauwe voorgebergten, die in een grote boog de ronding naar het zuiden maken.

Montalban vindt in de grotten van Hercules Punische voorwerpen. Op de kaap zelf is een graf uit de 6^e eeuw v.C. Van Cottae of Cotte zelf is niet veel meer resterend dan één huis in de vorm van een stenen vierkant. Er werd ook een kanalisatiesysteem gevonden, alsmede een reeks kuipen, waarin de gevangen vis werd bewaard. Cotte is nooit een grote plaats geweest, maar meer een provisorische aanlegplaats. Zie ook Ponsich/Tarradell. En dan zou er ook nog een plaats Lissa gelegen hebben (Plinius NH V 2), maar daar was in de Romeinse tijd samen met Cottae volgens Plinius niets meer van terug te vinden. Nu bestond Cottae in de Romeinse tijd in ieder geval wel volgens andere overleveringen en ook de archeologische vondsten wijzen daarop. Van Lissa tot op heden echter geen enkel spoor.

Kaap Spartel wordt door Pomponius Mela (I 25) en Plinius (NH V 2) Ampelusia (kaap van de wijnranken) genoemd. Herodotus (IV 43) beschrijft een reis van de Pers Sataspès, die op een Egyptisch schip in de 5^e eeuw v.C de punt van Libya (Soloeis) rondde. Nu is het verleidelijk om hiermee de kaap Spartel te vereenzelvigen, maar de kennis van Herodotus van het verre westen was zeer beperkt en we zullen zien, dat Soloeis in feite verderop ligt. Niettemin gaat E.Lipinski hier wel van uit en koppelt het verhaal van Hanno hieraan vast. Cottae zou dan ook een kolonie van Hanno zijn = Gytte. Het is echter zeer ongeloofwaardig, dat Hanno zo dichtbij huis deze kolonie(s) zou gesticht hebben, daar waar het verderop liggende Lixus al lang bestond. Ook Gytte moeten we verderop zoeken. Strabo (XVII 3,2) en Ptolemeus (IV 1,2) komen met de juiste benaming aan =Kotes.

SALA

SALA

S ‘ l t (neopunisch), Sala(ta) of Salathos (gr/rom), šella (tegenwoordig).

De Chella necropool ligt in het stadsdeel Khalifa van Rabat op 2,5 kilometer ten Zuidoosten van de Medina en 750 meter ten westen van de Oued Bou Regreg. Het is nu een Islamietische begraafplaats uit de 14^e eeuw na Chr, die geplaatst werd op de resten van de Romeinse Sala colonia (40 -250 na Chr). De Romeinse nederzetting was weer geplaatst op een Fenicische of Carthaagse plek vanuit de 3^e eeuw v.C en dat werd toen al Chella genoemd. Althans volgens ArchNet (Digital Library ASO2630). De Dictionnaire de la Civilisation Phénicienne et Punique komt tot een hogere ouderdom (7^e-6^e eeuw v.C) en bovendien een andere plek?, namelijk 2 kilometer van het centrum en 3 kilometer van het estuarium van Bou Regreg.

SALA

S 'lt (neopunisch), Salata) or Salathos (g / ROM), Sella (nowadays).

The next Phoenician settlement on the coast we encounter at Sella at the mouth of the Oued Regreg. The Chella necropolis is located in the district Khalifa of Rabat: 2.5 kilometers southeast of the Medina and 750 meters west of the Oued Bou Regreg. It is now an Islamic cemetery from the 14th century AD, which was placed on the remains of the Roman Sala Colonia (40 -250 AD). Once it was thought, that the Roman settlement was again placed on a Phoenician or Carthaginian place from the 3rd century BC and it was then already called Chella? At least according to ArchNet (Digital Library ASO2630). The Dictionnaire de la Civilisation Phénicienne et Punique comes to a higher age (7th-6th century BC) and also another place, namely two kilometers from the center and 3 km from the Bou Regreg estuary and that is more likely. There is more to come!

De Fenicische naam betekent “rots” en dat slaat waarschijnlijk op de Kasbah des Oudaïda op de linkeroever van de Oued Bou Regreg. De klassieken melden het volgende over de plaats:

- Pomp.Mela (III 107): “Van deze als behoorlijk klein te noemen plaatsen, gelden als de meest welvarende ver gelegen van de zee het meer Gilda, Volubilis en Banasa, en dichter [aan de kust] Sala en Lixos aan de Lixos-rivier [Lukkus].

- Plinius (NH V 9.13): “De inboorlingen vertellen in elk geval dat aan de kust op 150 mijl van Sala de Asana uitloopt, een rivier met brak water maar met een aanzienlijke haven.”

- Ptolemeus (IV 1,2; 6,2): noemt Sala aan de Salarivier even na Thamusida.

Vanuit de 7^e-6^e eeuw v.C zijn er enige Fenicische resten opgegraven, zoals een restant van een gebouw en veel rode keramiek. In de 1^e eeuw v.C slaat de plaats nog zijn eigen munten met de Neo-Punische naam, waaruit een zekere autonomie blijkt onder de Mauretaanse vorsten. Onder waarschijnlijk Claudius wordt het een romeinse nederzetting. Trajanus maakt van het municipium een colonia, zoals genoemd in de Itin.Anton.6.4. Ook op de Peutingerkaart komt de plaats voor en wel direct na Thamusida. P.Cintas (Contribution....) meldt, dat in Rabat/Salé zelf niets werd gevonden. In Chella zijn echter wel pre-Romeinse scherven (3^e eeuw v.C) gevonden en onder de boulevard Reine ligt een necropool uit de 2^e eeuw v.C. Andere vondsten zijn een lamp en een vaas uit de 1^e eeuw v.C.

The Phoenician name means "rock" and probably refers to the Kasbah des Oudaïda on the left bank of the Oued Bou Regreg. The classical writers report the following about the place:

- Pomp.Mela (III 107): "From this fairly small as to name places, are considered the most prosperous far from the sea the more Gilda, Volubilis and Banasa, and closer [to shore] Sala and Lixos at the Lixos -river [Lukkus].

- Pliny (NH F 9:13): "The natives say in each case that on the coast 150 miles away from Sala is the Asana, a river with brackish water but with a significant port."

- Ptolemy (IV 1.2; 6.2): refers to the Sala Sala River just after Thamusida.

From the 7th-6th century BC there are some Phoenician remains unearthed, like the remains of a building and lots of red-burnished ceramics. In the 1st century BC, the city still makes its own coins with the Neo-Punic name, which demonstrates some autonomy under the Mauritanian kings. Under Claudius the town probably becomes a Roman settlement. Trajan makes of the municipium a colonia, as mentioned in the Itin.Anton.6.4. Also on the Peutinger Map is the place mentioned and immediately after Thamusida. P.Cintas (Contribution ....) reports that there was nothing found in Rabat / Salé. In Chella are however pre-Roman fragments (3rd century BC) present and under the boulevard Reine is a necropolis from the 2nd century BC. Other finds are a lamp and a vase from the 1st century BC.

Er zijn enige Neo-Punische inscripties bekend, waarvan de herkomst tamelijk onzeker is, maar sommigen neigen ernaar ze toe te schrijven aan Chella.

Zie: J.Février (Inscriptions puniques et neopuniques).

Voorts komen er twee gedenkstenen uit Rabat. Van een veel later datum zijn echter de Hebreeuwse inscripties uit het museum van Rabat met de namen Aharon en de rabbijn Ab(raham), zoon van Izaak, zoon van ...... (waarschijnlijk 1606-1607 na Chr).

Louis Chatelain in CRAI nr.4, 1930 maakt gewag van: “Le Forum de Sala”. Hij geeft het eerste resultaat weer van de opgravingen te Chellah, waarbij de Romeinse laag wordt bereikt. Hij vindt inscripties uit 144 en 165 na Chr met o.a. een lijst van namen met notabelen. De

inwoners van Sala worden aangeduid als “Salenses”. Men wil dan een triomfboog oprichten.

Op het eerste gezicht komt Sala niet voor in het reisverslag van Hanno. De plaats bestond waarschijnlijk eigenlijk ook al. Als dit zo is, dan is het wel opmerkelijk, dat Hanno de bestaande Fenicisch/Punische nederzettingen niet noemt in zijn reisverslag. Het kan natuurlijk zo zijn, dat de Griekse versie van zijn reisverslag slechts een excerpt was en dat we dus veel meer informatie missen.

Map 3.18:Inscriptions antiques du Maroc          L.Galand/J.Fevrier  Paris 1966

Map 173: 14.1930 Le forum de Sala. Louis Chatelain. CRAI 74^e jaar nr 4

Map 8.8:Contribution a l'étude de  l'expansion carthaginoise au Maroc P.Cintas institut des hautes‑études

Map 173: 14.1930 Le forum de Sala. Louis Chatelain. CRAI 74^e jaar nr 4.

Map 59.4.  Dictionnaire de la civilisation Phénicienne et Punique E.Lipinski     Brepols, 1992 Leuven

There are some Neo-Punic inscriptions known, whose origin is rather uncertain, but some tend them due to Chella.

See: J.Février (puniques Inscriptions et neopuniques).

Furthermore, there will be two memorial stones in Rabat. Of a much later date, however, are the Hebrew inscriptions from the museum of Rabat with the names the Rabbi Aharon Ab (raham), son of Isaac, son of ...... (probably 1606-1607 AD).

Louis Chatelain in CRAI 4, 1930 mentions: "Le Forum de Sala". He gives the first results back from the excavations at Chellah, where the Roman layer is reached. He finds inscriptions from 144 and 165 AD, including a list of names of notables. The residents of Sala are designated as "Salenses". They will then set up a triumphal arch.

At first glance, Sala does not appear in the travelogue of Hanno. The place probably was there  actually already. If so, it is remarkable that Hanno does not mention existing Phoenician/Puni settlements in his travelogue. It may be natural so because the Greek version of his travel was only an excerpt and that we miss so much more information.

Literature:                

Map 3:18: Inscriptions antiques du Maroc L.Galand / J.Fevrier Paris 1966

Map 173: 14.1930 Le forum Sala. Louis Chatelain. CRAI 74th year No. 4

Map 8.8: Contribution a l'étude de l'expansion carthaginoise au Maroc P.Cintas Institut des hautes études marocaines.

Map 173: 14.1930 Le forum Sala. Louis Chatelain. CRAI 74th year No. 4.

Map 59.4. Dictionnaire de la civilization Phénicienne et Punique E.Lipinski Brepols, 1992 Leuven.

Sala 4.

R.Rebuffat finds in 1974 old ruins in the vicinity south of Rabat (Vestiges antiques sur la côte occidentale de l’Afrique au sud de Rabat, AntAfr.8 p.25-49). Ten years later J.Boube excavates one unique mighty Phoenician building. (Les origines phéniciennes de Sala de Mauretanie, BAC nr.17B, 1981-1984, p.155-170). Phoenician Sala was a tiny settlement. The Mauretan and later the Roman town were much greater. But the origin was Phoenician!

Literature: P.Rouillard, Aires de recherches, Morocco in : La civilisation phénicienne et punique, V.Krings, Leiden, 1995, p.780.

RUSIBIS

Rusibis conglomeraat.

P.Cintas vindt te Azemmour vooral Romeins geld en er zijn ook Romeinse graven aanwezig. Ten zuiden daarvan liggen enige muren en graven van een gepuniseerde bevolking. Dus van inheemsen, die in contact met de Puniërs hebben gestaan. Vondsten van Punische potscherven en een fles. Volgens de getuigenissen van Ptolemeus (IV 1,2) en Plinius (NH V 9) moeten we hier dus Rousibis of Portus Rutubis aantreffen en misschien zijn het wel twee verschillende plaatsen? Bovendien moet hier ergens Soloeis liggen. De naam van de plaats is puur fenicisch of punisch! Er moet dus welhaast een Punische plaats gelegen hebben. El Jadida heette in de Portugese tijd Mazagao. Ten zuiden van deze plaats ligt het oord Tit met Neo-Punische graven (?). El Jadida blijkt een zeer beschutte natuurlijke haven te hebben. Tit ligt 11 kilometer ten zuidwesten van deze haven met de necropool. Dat is op geruime afstand van El Jadida. Wat kan daar de reden van geweest zijn? Volgens Ps.Skylax ligt de kaap Soloeis met het heiligdom van Poseidon op 5 dagen varen van Tingis. Hanno doet er volgens zijn reisverslag (minstens?!) twee dagen over. Is er sprake van een omissie? Ps.Skylax is was minder onbetrouwbaar dan Hanno, dus: Bij 5 dagen varen (5 x 100 km:dag en nacht) kom je hier of nog wat verder bij uit. Bij 5 x 50 (alleen bij dag) kilometer moet dan Rabat de plek zijn. Te Sidi Moussa zijn overigens ook Punische relicten gevonden.